T-rex

De overheid stuurt op de grote opgaven van deze tijd een Tyrannosaurus rex af. Deze T-rexen hebben een groot vervaarlijk hoofd, maar piepkleine handjes. We krijgen de klimaatklus niet geklaard met vervaarlijke, ambitieuze plannen en nog meer overheidsgeld, maar zonder handwerk. Het op de goede plek krijgen van al dat geld is een groter probleem dan het begroot krijgen. De mensen die het werk moeten doen, zijn er niet. Maar het probleem is groter dan dat. Om deze polycrisis aan te gaan en collectieve kansen te grijpen, is menskracht in brede zin nodig: een stevige gemeenschap. Daaraan werken we onvoldoende.

We zoeken de oplossing voor onze problemen nog steeds te veel in de relatie tussen burger en overheid. Maar de opgaven waar we voor staan, zijn niet twee- maar driedimensionaal: individueel, institutioneel én maatschappelijk. Onze strategieën kennen intussen maar twee dimensies: individuele gedragsverandering bij of hulp aan de burger, vaak aan een keukentafel, achter een voordeur of met een ‘nudge’. En institutionele interventies bij de overheid: diensten, programma’s, beleid, wetgeving, inkoop, projecten.

De grote opgaven krijgen we niet voor elkaar door gedragsverandering, individuele hulp en institutionele hervormingen. We kunnen ze alleen het hoofd bieden als we in de maatschappelijk dimensie werken. Die van gemeenschappen. Het vraagt effectieve gemeenschapsvorming aan de basis. Want gemeenschappen kunnen alleen hun verantwoordelijkheid nemen als er een gemeenschap ís en als die sterker en sterker mag worden, niet zwakker. Sterk genoeg om de conflicten te dragen die er op ons afkomen.

Het werk is niet af als je niet óók koffiezet

Ik maak het nog wat praktischer. Het moet gebeuren in de buurt. Echt. Het werk is niet af als je niet ook koffiezet, met tafels zeult en keer op keer verschijnt. Niet het ‘plan van aanpak’, maar dít is het werk. Of het nu gaat om energiefixers, jongeren die elkaar uit de put houden of een buurtmoestuin: hoe vanzelf, logisch, klein en informeel het er allemaal ook uitziet, het is vormend werk. Het huiskamergesprek over het warmtenet, de koffieochtenden, de inloopspreekuren, het buurtorkest, wijkacties. Aan alles wat onderling is, gaat werk vooraf. Veel werk. Alles wat collectief is, is werk tussen mensen en momenten in. Essentieel maar te vaak onzichtbaar werk.

Wat gemeentebestuurders en dus gemeenteambtenaren moeten doen, is zich bij alles wat ze doen, afvragen: versterkt dit onze gemeenschap? We hebben geen vervaarlijke plannen nodig, maar goed beheer. Koffiezetten, iemand uitnodigen, aanbellen, opnemen. Aanwezig zijn. Betaal de mensen die dát doen en sleep zelf eens een tafel. Erg veel ingewikkelder is het in de kern niet. Laat de T-rex uitsterven.